Miliard Euro w obrazach

Polski konsulat w Monachium wystąpił do prokuratury o przekazanie polskim władzom pełnej listy odnalezionych w monachijskim mieszkaniu dzieł sztuki. Według dyplomatów, mogą znajdować się wśród nich dzieła zrabowane z terenów Polski. We wtorek prokuratura w Augsburgu pokazała slajdy przedstawiające obrazy - m.in. płótna Otto Dixa, Oskara Kokoschki, Picassa, Chagalla i Renoira, a także obrazy, które nie figurują w żadnych katalogach.

O odnalezieniu 1,5 tys. płócien napisał w miniony weekend tygodnik "Focus". Bezcenne dzieła w domu przechowywał 80-letni mieszkaniec Monachium.To prawdopobnie Cornelius Gurlitt, syn Hilderbranda Gurlitta, który pracował dla Goebbelsa i miał za granicą sprzedawać "zdegenerowaną" sztukę.

We wtorek niemiecka prokuratura poinformowała, że w mieszkaniu znaleziono 121 oprawionych obrazów i 1258 płócien bez ram. Na razie nie ustalono konkretnych właścicieli, do których pierwotnie należały.

Ich wartość szacowana jest na miliard euro. Wśród autorów dzieł są m.in. Max Liebermann, Max Beckmann, Otto Dix, Oskar Kokoschka, Henri Toulouse-Lautrec, August Macke, Emil Nolde, Ernst Ludwig Kirchner, Pablo Picasso, Carl Spitzweg, Marc Chagall, Renoir, Schmidt-Rottluff, Hofer, Macke. Nie ma planów, by pełna lista została opublikowana w internecie. Niemiecka prokuratura zachęca do zgłaszania się osób, które podejrzewają, że któreś z dzieł mogło należeć do ich przodków. 

Eksperci dodali, że dzieła są w dobrym stanie, chociaż część z nich jest poważnie zabrudzona. W  kolekcji były także obrazy z wcześniejszych epok, w tym nawet z  XVI wieku. Część znalezionych obrazów nie figuruje w katalogach i była dotychczas nieznana. Wśród dzieł jest m.in. nieznany dotąd obraz Marka Chagalla.

Kolekcja składa się głównie z dzieł sztuki zrabowanej przez nazistów po dojściu Hitlera do władzy, są w niej jednak także obrazy innego pochodzeni

Konsulat RP w Monachium wystąpił w poniedziałek do prokuratury o przekazanie władzom polskim pełnej listy zabezpieczonych obiektów. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wśród dzieł sztuki mogą znajdować się też zrabowane przez Niemców eksponaty pochodzące z polskich zbiorów. Z informacji prokuratury wynika, że co najmniej jeden obraz mógł pochodzić z okupowanej w drugiej wojnie światowej przez Niemcy Francji.

Na trop dzieł policja wpadła w 2011 roku po tym, jak Cornelius Gurlitt przekraczając granicę, wylegitymował się fałszywym paszportem. Okazało się, że mężczyzna nie miał żadnego majątku ani pracy i że utrzymywał się ze sprzedaży obrazów, które zostawił mu ojciec - pracujący dla Goebbelsa. Gurlitt senior skupował od Żydów dzieła sztuki i gromadził je w domu. Po wojnie i jego śmierci kolekcję przejął syn.

Żydowska Konferencja Roszczeń zaapelowała już o zwrot dzieł prawowitym właścicielom. Prokuratura podkreśla, że na razie nie rozpatruje sprawy w kategoriach przestępstwa i nie zamierza nikogo aresztować.

Zdementowała też informacje o przechowywaniu kolekcji w pomieszczeniach urzędu celnego w Garching pod Monachium. Obrazy są w bezpiecznym miejscu - powiedział prokurator, odmawiając podania adresu.

Władze III Rzeszy przystąpiły w 1937 roku do generalnej rozprawy ze sztuką uznaną przez nich za "zdegenerowaną" lub "narodowo obcą". Na podstawie dekretu wydanego przez Hitlera z muzeów i prywatnych kolekcji skonfiskowano najczęściej bez odszkodowania ponad 21 tys. obrazów, rzeźb i innych obiektów. Uchwalona rok później ustawa usankcjonowała konfiskaty. Ustawa nie została anulowana do dzisiaj i uniemożliwia odzyskanie obrazów na drodze prawnej.

W 1937 roku w Monachium zorganizowano wielką wystawę "sztuki zdegenerowanej", by ośmieszyć ją i ostrzec społeczeństwo przed zgubnym wpływem "narodowo obcych" artystów. Wystawa cieszyła się ogromnym powodzeniem, zwiedziło ją dwa miliony osób, co zaniepokoiło władze i spowodowało jej zamknięcie.

Niezależnie od tego powszechne były przypadki kupowania za bezcen lub po znacznie zaniżonych cenach dzieł sztuki od niemieckich Żydów emigrujących z Niemiec w obawie przed prześladowaniami. Większość przypadków uległa przedawnieniu.

W 1998 roku władze w Berlinie zobowiązały się, podpisując jako jeden z 44 krajów Deklarację Waszyngtońską, do poszukiwania zrabowanych dzieł sztuki i do zwrotu ich prawowitym właścicielom lub odszkodowania. W praktyce w takich przypadkach dochodzi do trwających latami kosztownych procesów sądowych.

Niemiecki adwokat Markus Stoetzel reprezentujący spadkobierców żydowskiego kolekcjonera sztuki Alfreda Flechtheima ostro skrytykował niemieckie władze za utrzymywanie przez niemal dwa lata w tajemnicy faktu odnalezienia kolekcji.

Źródło: TVN24